Του Πάμπου
Κρασιά
Πάνω και Κάτω Ζώδια. Χωριά της επαρχίας Λευκωσίας (34 χμ
δυτικά της πρωτεύουσας) τα οποία βρίσκονται το ένα δίπλα από το άλλο. Δεν είναι
απόλυτα εξακριβωμένο ποιο από τα δύο χωριά δημιουργήθηκε πρώτο και ποιο ακολούθησε.
Σε πολλές περιπτώσεις τα δύο χωριά αναφέρονται σαν ένα και το αυτό. Ο
διαχωρισμός τους σε Πάνω και Κάτω Ζώδια έγινε πολύ αργότερα.
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας δεν υφίστατο
διαχωρισμός σε Πάνω και Κάτω Ζώδια και οι δύο οικισμοί, σχεδόν ενωμένοι,
εξαιτίας της ανάπτυξής τους σημειώνονται σε παλαιούς χάρτες με το όνομα Zothia αλλά και με την ονομασία Zodies. Ο Λεόντιος Μαχαιράς στο Χρονικό παρ. 32 αναφέρει και αυτός
τη Ζώδια ως ένα οικισμό, με την ονομασία Ζωτία στην περιοχή της οποίας είχε
ασκητέψει ένας από τους 300 Αλαμάνους Αγίους, ο Άγιος Ειρηνικός.
Για το χωριό Ζώδια υπάρχουν διάφορες εκδοχές από πού έχει
πάρει τό όνομά του. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη στο βιβλίο του Χωριά και
Πολιτείες της Κύπρου το χωριό Ζώδκια και Ζώδκιες –επειδή πρόκειται περί δύο
χωριών,της Πάνω και Κάτω Ζώδιας- αρχικά στα χρόνια της Φραγκοκρατίας το χωριό αυτό υπήρχε με το όνομα Ζωτία.Οι κάτοικοι πιστεύουν ότι
το χωριό τους ονομάστηκε Ζώδια, γιατί στα παλιά χρόνια βρίσκονταν εκεί πολλά
φαντάσματα, τα οποία στήν Κυπριακή λέγονται Ζώδκια και Ζώδκιον –το-.
Όταν κτίστηκε το χωριό,
οι άνθρωποι έλεγαν –είμαι από τα Ζώδκια- και αργότερα με τήν πάροδο του χρόνου
έλεγαν είμαι από τη Ζώδκιαν.
Η πιο γνωστή και διαδεδομένη ιστορία στη ντόπια παράδοση
αναφέρει ότι ένα τέτοιο Ζώδιο φάντασμα- κατοικούσε σε ένα σπήλαιο, το οποίο
βρσκόταν στη περιοχή της Πάνω Ζώδιας- και έτρωγε ανθρώπους και παιδιά που
τύχαινε να φτάσουν στην περιοχή. Ήταν μια μάστιγα των κατοίκων, οι οποίοι
τρόμαζαν να πλησιάσουν την περιοχή του σπηλαίου. Οι κάτοικοι λοιπόν
αποφάσισαν να το εξοντώσουν. Ήξεραν ότι το Ζώδκιον δεν είχεν ανθρώπινη μορφή
αλλά μορφή δράκου και ότι του άρεσε πάρα πολύ το φαγητό και το κρασί.
Βρέθηκαν λοιπόν περίπου10 άτομα απο τούς οποίους οι εννέα
πήραν απο μιά κούζα κρασί και ο δέκατος πήρε μια κούζα πετρέλαιο.Έτσι κατάφεραν
να τον μεθύσουν και όταν έπεσε να κοιμηθεί τον έλουσαν με πετρέλαιο, άναψαν φωτιά
και τόν έκαψαν . Μια άλλη ενδιαφέρουσα παράδοση στην οποία γίνεται αναφορά στο
χωριό Ζώδια ο Νέαρχος Κληρίδης αναφέρει για τον Ρήγα της Περιστερώνας και τη
Ρήγαινα του Μόρφου, η οποία ήταν η ωραιότερη γυναίκα του καιρού της. Είχε την
έπαυλη της στου Μόρφου και όλοι οι κάμποι γύρω από το παλάτι της ήταν κατάξεροι
γιατί δέν υπήρχε νερό.Αυτό στενοχωρούσε πολύ τη Ρήγαινα και διαρκώς σκεφτόταν
τι να κάνει για να πρασινίσει ο κάμπος και να φυτρώσουν τα φυτά και τα δένδρα
που καλλιεργούσε και η έπαυλή της να μην είναι στη μέση μιας απέραντης
ξεραϊλας. Ο Ρήγας της Περιστερώνας όμως είχε άφθονο νερό απο τόν ποταμό.Δέν
επέτρεπε όμως σε κανένα να πάρει νερό για να ποτίσει τίς δικές του
καλλιέργειες. Όταν όμως ο Ρήγας έμαθε πώς η Ρήγαινα του Μόρφου είναι πολύ
στενοχωρημένη που δεν έχει νερό, τη ζήτησε σε γάμο για δεύτερη φορά μιας και
της ζήτησε ξανά να τον παντρευτεί, αλλά αυτή αρνήθηκε.Αυτή τη φορά η Ρήγαινα
δέχτηκε με μια συμφωνία όμως. Να της παραχωρήσει από το νερό του τόσο, όσο
χρειάζεται για να παρασύρει μια γομαρκά παλλούρες και το αυλάκι που θα πάρει το
νερό στου Μόρφου να το ανοίξει ο Ρήγας με δικούς του εργάτες σε μια μονάχα νύχτα.
Η συμφωνία κατέληγε ότι, όταν το νερό έτρεχε έξω από τήν έπαυλη της
Ρήγαινας, θα γίνονταν και οι γάμοι.
Ο Ρήγας τήρησε τη συμφωνία κατά γράμμα, όμως το φόρτωμα
των παλλούρων δεν έφτασε ποτέ και έτσι η ποσότητα του νερού που συμφωνήθηκε
ήταν αμφίβολη, δηλαδή λιγότερη. Ο Ρήγας τότε, μπροστά στόν κίνδυνο να εκτεθεί ότι
δεν , ανακάλυψε τι είχε γίνει, οδήγησε τη Ρήγαινα στη Ζώδια σε μια καμπή ενός
αυλακιού και είδε με τα μάτια της ότι οι παλλούρες σταμάτησαν σε εκείνο το
σημείο.Τότε και οι δύο συμφώνησαν πως αυτό ήταν σημάδι και ότι έπρεπε να
κτίσουν εκεί το παλάτι τους να κατοικήσουν σε αυτό και να επιβλέπουν τα κτήματά
τους, ο ένας στην Περιστερώνα και ο άλλος στού Μόρφου. Το μέρος εκείνο ονομάστηκε Σταυρός, από τότε είναι το μέρος από το
οποίον χωρίστηκε νερό για τη Ζώδια, το Αργάκι και του Μόρφου.
Η Πάνω και η Κάτω Ζώδια ευημερούσαν πριν την εισβολή του
1974.Κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η γεωργία και σε μικρότερο βαθμό η
κτηνοτροφία. Καλλιεργούντο εσπεριδοειδή κυρίως πορτοκάλια και γκρέιπφρουτ, τα
οποία ήταν φημισμένα σε ολόκληρη την Κύπρο. Ξακουσμένα επίσης ήταν τα καρπούζια
και τα πεπόνια της Ζώδιας. Κατά την απογραφή του 1973 ο πληθυσμός της Πάνω
Ζώδιας ήταν 1.630 κάτοικοι και ήταν το έκτο σε πληθυσμό χωριό της γεωγραφικής
περιφέρειας Μόρφου, μετά την ίδια τη Μόρφου, τη Λεύκα, Κάτω Ζώδια, Γερόλακκο
και Παλαιομέτοχο. Η Κάτω Ζώδια κατά την απογραφή του 1973 αριθμούσε 2.894
κατοίκους και ήταν το τρίτο σε πληθυσμό χωριό της γεωγραφικής περιφέρειας
Μόρφου.
Η στρατιωτική εισβολή του 1974 από την Τουρκία ανάγκασε
τους κατοίκους και των δύο χωριών να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς. Η σκέψη
και η καρδιά τους όμως είναι στα αγαπημένα χωριά, ελπίζοντας ότι κάποια μέρα θα
μπορέσουν ελεύθεροι να επανεγκατασταθούν στη γη των προγόνων τους, ατενίζοντας από
μακριά τα χωριά τους σιγοψιθυρίζοντας τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη….
«Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να
φύγουν».
