Στην
πεδιάδα της Μόρφου βρίσκονται πολλά χωριά όπως το Πραστειό, η Κυρά, ο
Αστρομερίτης αλλά και η Κάτω και Πάνω Ζώδια. Η λαϊκή παράδοση και οι μύθοι που
σχηματίζονται για ένα χωριό, χαρακτηριστικά της περιοχής, η γεωγραφική θέση και
η ζωή και ο βίος Αγίων ή και θρησκευτικών παραδόσεων καθορίζουν το όνομα ενός
χωριού. Η Μόρφου αρχικά ως οικισμός σύμφωνα με την παράδοση, η Μόρφου χτίστηκε
από τους Σπαρτιάτες πριν από το δέκατο αιώνα π.Χ. Αυτοί λάτρευαν τη θεά Αφροδίτη
«Μορφώ» και απ΄ εδώ ίσως να πήρε και τ’ όνομά του ο οικισμός.
Οι
παραδόσεις και οι μύθοι που δημιούργησαν και διηγούνταν οι κάτοικοι έδωσαν το
όνομα στο χωριό Ζώδια. Αρχικά υπήρξε η Κάτω Ζώδια ενώ η Πάνω Ζώδια αναφέρεται
ως νεότερος οικισμός.
Υπάρχουν
3 εκδοχές για το απο που πήρε τ’ όνομα του χωριό.
1. Στην
αρχαιότητα υπήρχε Ναός στην Πάνω Ζώδια αφιερωμένος στον Απόλλωνα.
2. Η
δεύτερη εκδοχή όπως γράψαμε σε
προηγούμενο άρθρο «Το δήμμα του Ναουύ» αναφέρεται στην Ρήγαινα η οποία
κατοικούσε στη Μόρφου η οποία ήταν κατάξερη λόγω της ελλείψεως νερού και
κάποιον Ρήγα ο οποίος κατοικούσε στην ανθισμένη Περιστερώνα που το νερό υπήρχε
άφθονο. Ο Ρήγας ζήτησε να νυμφευθεί την ωραία Ρήγαινα, αλλά εκείνη του ζήτησε
για να τον παντρευτεί να ανοίξει έναν αυλάκι από το οποίο θα της παραχωρούσε
ποσότητα νερού ικανό να παρασύρει ένα φορτίο από ακανθώδεις θάμνους
(παλλούρες). Έτσι και έγινε. Το αυλάκι ανοίχθηκε και το νερό έτρεξε μέχρι το
παλάτι της Ρήγαινας. Αλλά το φορτίο με τις παλλούρες σκάλωσε σε κάποια στροφή
του αυλακιού στη Ζώδια. Τότε ο Ρήγας και η Ρήγαινα θεώρησαν ότι το μέρος που
σκάλωσαν οι παλλούρες ήταν σημάδι για να κτιστεί το παλάτι τους, για να μπορούν
να επιβλέπει η Ρήγαινα τα κτήματα της προς τη Μόρφου και ο Ρήγας προς την
Περιστερώνα. Το μέρος εκείνο ονομάστηκε Σταυρός και εκεί ήταν που κάποτε
διαχωρίστηκε η παροχή νερού για τη Μόρφου, τη Ζώδια και το Αργάκι.
Πάνω Ζώδια
3.
Πιο επικρατέστερη εκδοχή
είναι σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό Ζώδια πήρε το όνομά του από το «Ζώδιο», ένα θηρίο. Στα παλιά τα χρόνια τα Ζώθκια (φαντάσματα) στοίχειωναν τα χωράφια,
κυρίως όσα ποτίζονταν και ήταν βρεγμένα και λασπωμένα από νερό. Ήταν κακά
στοιχειά που πείραζαν και έκλεβαν τους αφελείς γεωργούς όταν ξενυχτούσαν τις
νύχτες και πότιζαν τα χωράφια τους.
Ο
Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου, 1961,
αναφέρεται σε μία τοπική παράδοση που άκουσε σχετικά με την ονομασία των δυο
χωριών: Η παράδοση αναφέρει ότι ένα ζώδκιον (=φάντασμα στο κυπριακό γλωσσικό
ιδίωμα) κατοικούσε σε μια σπηλιά που υφίσταται ακόμη σε περιοχή της Πάνω Ζώδιας
κι έτρωγε ανθρώπους που τύχαινε να περάσουν από την περιοχή του. Για να
σκοτώσουν αυτό το φάντασμα (που είχε μορφή δράκου) εννέα γενναίοι άντρες του
χωριού το επισκέφθηκαν κουβαλώντας μαζί τους και άφθονο κρασί καθώς και πολλούς
μεζέδες. Γλέντησαν με το φάντασμα/δράκο κι αφού κατόρθωσαν να το μεθύσουν, το
έλουσαν με πετρέλαιο και το έκαψαν. Έτσι και το χωρίο αυτό πήρε το όνομα «Ζώδια»
από το μυθολογικό αυτό Ζώδιο.
Τα Ζώθκια ονοματίζονται στην Κυπριακή λαλιά τα στοιχειά
και τα ξωτικά που κυκλοφορούν στον κόσμο τις νύχτες και μέσα στα σκοτεινά
ερημικά μέρη και λιβάδια, όταν οι άνθρωποι κοιμούνται και δεν μπορούν να τα
δουν. Στη
λαϊκή παράδοση τα Ζώθκια είναι στοιχειακά πνεύματα που τριγυρίζουν τις νύχτες
και όπου βρουν άνθρωπο να κοιμάται στο ύπαιθρο, κάθονται πάνω στο στήθος του και
τον πλακώνουν. Είναι στοιχειά πηγαδιών,
γιοφυριών, λιμνών, ρεματιών, και θαλασσών.
Είναι φίδια θανατερά, θηρία που
βγαίνουν από τη θάλασσα και δράκοι που κατοικούν σε λάκκους και φωτιστικά. Τα
σώματα τους είναι άϋλα ή σκιές, αλλά κάποτε έχουν σάρκα και οστά. Στον
επερχόμενο θάνατο ένα στοιχειό του νερού είναι προάγγελος θανάτου και
προειδοποιεί τους ανθρώπους με το μοιρολόι του μέσα στη νύχτα. Άλλες φορές, από
πριν, πλένει τα ρούχα εκείνων που πρόκειται να πεθάνουν σε απόμερα σημεία
ποταμών. Σε τόπους που δεν υπάρχουν λίμνες και ποταμοί, τα Ζώθκια
κατοικούν μέσα σε πηγάδια και βγαίνουν τις νύχτες και παίρνουν τα ρούχα των
ανθρώπων από τις κρεμάλες και τα κουβαλούν μέσα στους λάκκους που κατοικούν για
να τα πλύνουν, προαναγγέλλοντας έτσι τον επερχόμενο θάνατο τους. Λέγεται
ότι είναι κάτοχοι μιας γνώσης σύμφωνα με την οποία
τίποτα στον κόσμο δεν πεθαίνει, αλλά όλα εξελίσσονται και ανανεώνονται για
πάντα. Λέγεται ακόμα ότι ζουν μια παράλληλη ζωή σε σχέση με τους ανθρώπους.
Γενιούνται, μεγαλώνουν, γερνούν, ασχολούνται με διάφορες εργασίες, συνήθως
έχουν καλοσύνη, αλλά κάποτε έχουν κακία. Συχνά
συνδέονται με φώτα και λάμψεις, φωτιές και φλόγες μυστηριακές, που περαστικοί
τις βλέπουν τη νύχτα, κυρίως στην ύπαιθρο.
Το
αρχικό όνομα του χωριού ήταν λοιπόν Ζώθκια. Οι Φράγκοι μην μπορώντας να
προφέρουν το γράμμα θήτα το αντικατέστησαν με το γράμμα ταυ και έτσι η Ζώθκια
έγινε Ζωτία. Κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας στην Κύπρο δεν υφίστατο αυτός ο
διαχωρισμός και οι δύο οικισμοί σημειώνονται σε παλαιούς χάρτες ως ένας με την
ονομασία Zothia αλλά και με την ονομασία Zodies (=Ζώδιες)
