Έκθεση Ζωγραφικής Σολωμός Φραγκουλίδης: Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΙΚΟΣ

Μια τρέχουσα έκθεση φιλοξενεί η Λεβέντειος Πινακοθήκη για τους μήνες από τις 9 Μαΐου μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου 2017, στην αίθουσα Claude Monet. Πρόκειται για μια σημαντική έκθεση έργων τέχνης ενός γνήσιου δημιουργού του Σολωμού Φραγκουλίδη από την Πάνω Ζώδια.

Ο Φραγκουλίδης είναι ένας από τους πρωτοπόρους ζωγράφους της πρώτης γενιάς της Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης, όχι μόνο ως ζωγράφος αλλά συγγραφέας και κριτικός τέχνης. Αυτά είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που ολοκληρώναν τα έργα του και τα έδεναν σε μια αρμονία. Με καταγωγή απο την Ζώδια, σπούδασε και έζησε και δημιούργησε στην Ελλάδα όπου μεγαλούργησε.

Ο τίτλος της έκθεσης είναι “Σολωμός Φραγκουλίδης: Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ, Ο ΤΕΧΝΟΚΡΙΤΙΚΟΣ” και παρουσιάζει τον Ζωδιάτη ζωγράφο Σολωμό Φραγκουλίδη και το έργο του όχι μόνο απο την πλευρά του ζωγράφου αλλά και του κριτικού αλλά και του συγγραφέα καθώς ο Φραγκουλίδης υπήρξε κριτικός και αρθρογραφούσε συχνά στην εφημερίδα Χαραυγή και το περιοδικό Νέα Εποχή (τεχνοκριτικά σημειώματα).


Ανήκει στους πρωτομάστορες της κυπριακής τέχνης, σε εκείνη τη γενιά των δημιουργών οι οποίοι οικοδόμησαν από το μηδέν τη νεότερη κυπριακή ζωγραφική. Ήταν απο τους πρώτους Κυπρίους που σπούδασαν τέχνη στο εξωτερικό και αργότερα μετέφεραν τις γνώσεις τους με τον ερχομό τους στην Κύπρο.

Εμμένοντας σε μια δημιουργική πορεία άρρηκτα δεμένη με τη ζωή του, μακριά από «...την πληθώρα των καταπλήξεων με την οποία ζητούσαν να εντυπωσιάσουν οι καλλιτέχνες», όπως έλεγε ο ίδιος.

Ο ζωγράφος έχει προσφέρει υλικό και πολλά τα δείγματα γραφής του στον συγκεκριμένο χώρο. Οι επιμελήτριες της έκθεσης κατάφεραν να συγκεντρώσουν αυτόν τον πλούτο από άρθρα του Φραγκουλίδη, που δημοσίευσε τακτικά στην εφημερίδα Χαραυγή και στο περιοδικό Νέα Εποχή, και να ανιχνεύσουν στα γραπτά του αυτά μια ξεχωριστή πηγή πληροφοριών για την τέχνη στην Κύπρο εκείνης της περιόδου. Η μουσειογραφική προσέγγιση και η επιλογή των έργων και των κειμένων του Φραγκουλίδη βοηθούν τον επισκέπτη να προσεγγίσει τους στόχους αυτής της πρωτοποριακής έκθεσης στο Coco_Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στη χάραξη νέων δρόμων για την κατανόηση του έργου του Φραγκουλίδη μέσα από το πρίσμα της εποχής του.

Βιογραφικό σημείωμα:

Η προσωπική του διαδρομή αποτελεί αντανάκλαση της σύγχρονης ιστορικής διαδρομής της Ελλάδας και της Κύπρου. 

Ο Σολωμός Φραγκουλίδης ανήκει στην πρώτη εκείνη γενιά των Κυπρίων καλλιτεχνών που συνδέθηκαν θεματικά με το τοπίο και τους ανθρώπους του τόπου τους και που τα έδωσαν με ρεαλιστικά ως επί το πλείστον εικαστικά λεξιλόγια, αλλά με μια απαράμιλλη ζωγραφική ποιότητα.

Γεννήθηκε στη Πάνω Ζώδια το 1902 και απεβίωσε στις 9 Δεκεμβρίου το 1981.

Είχε καταγωγή απο μια φτωχή αγροτική οικογένεια με αριστερές καταβολές. Ο πατέρας του τον αγαπούσε γι' αυτό παρόλες τις στερήσεις φρόντισε να του δώσει μόρφωση μέσης παιδείας.

Παρόλες τις δυσκολίες και κακουχίες της εποχής,  κατάφερε να τελειώσει το Παγκύπριο Γυμνάσιο

Ήταν τότε στο γυμνάσιο που ανάπτυξε την αγάπη για την ζωγραφική και αποφάσισε να ακολουθήσει αυτό το καλλιτεχνικό μονοπάτι. Εκεί ξύπνησε μέσα του το ένστικτο για την τέχνη που απο τότε ήταν τροφή και καημός.

Πήρε τα πρώτα τρία μαθήματα ζωγραφικής από τον Ρώσο ζωγράφο Ηλία Καρίσιεβ που η Ρωσική Επανάσταση προσφυγοποίησε στη Κύπρο. Ο Κλαρισεφ σπούδασε τέχνη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Χωρίς να διστάσει, έδωσε τα δέκα σελίνια που του είχε δώσει η μητέρα του για την αποφοίτηση του για να πληρώσει τα τρία μαθήματα.  Ο Κλαρισεφ του δίδαξε τις βασικές αρχές της ζωγραφικής και έθεσε σκοπό να σπουδάσει τέχνη.

Διορίστικε ως δημοδιδάσκαλος χωρίς προσόντα (υπήρχε ο θεσμός την τότε εποχή). Δίδαξε για τέσσερα χρόνια στο χωριό Αμπελικού και με τα λεφτά που μάζεψε, συγκέντρωσε ένα σημαντικό ποσό για να φύγει για την Αθήνα να πραγματοποιήσει το όνειρο του.

Το 1924 με ένα μποξιά ρούχα και με 25 λίρες στη τσέπη πήγε στην Αθήνα για σπουδάσει. Ένα δύσκολο εγχείρημα αν αναλογιστεί κανείς τις δυσκολίες της εποχής, την φτώχια στην Κύπρο και την μετεπείτα ζωή ενός ζωγράφου.

Έτσι το 1924 ενεγράφει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1924-1930) της Αθήνας με καθηγητές τους Γιώργο Ιακωβίδη, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Ν. Λύτρα, Σπύρο Βικάτο, Γ. Ροϊλό και Π. Μαθιόπουλο. Ήταν αρκετά δύσκολο να εισαχθείς στη σχολή. Ο Φραγκουλίδης κατάφερε να κατεταχθή απευθείας στο δεύτερο έτος.  Ευτύχησε να μαθητέυσει κοντά σε εξαιρετικούς δασκάλους και να γνωρίσει και να εκτιμήσει τη δουλειά των μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων, όπως του Λύτρα, του Μαλέα, του Παρθένη και του Ζέππου.

Εργαζότανε σκληρά κατά την διάρκεια των σπουδών εντούτοις κατάφερνε να διακρίνεται κάθε χρόνο στην σχολή του και να του απονέμονται βραβεία.  Πρώτος ανάμεσα στους πρώτους κατάφερε να κερδίσει τα βραβεία όλων των ετών της φοίτησης του.

Τόσο κατά την διάρκεια των σπουδών του αλλά και αργότερα αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Για να σπουδάσει και να ζήσει εργάζεται σε διάφορες δουλειές.

Η ακατάπαυση εργασία του στην σχολη αναγνωρίζεται και απο τους καθηγητές του. Ο Α. Μπενάκης του απονέμει υπτροφία για τα τελευταία 2 χρόνια των σπουδών του, ύστερα απο ενέργιες του καθηγητή Γεώργιου Ιακωβίδη.

Παρέμεινε στην Αθήνα μέχρι το 1932.

Η σχεδιαστική του ικανότητα εκτιμήθηκε και αρκετοί εκδότες και λογοτέχνες ζητούν την συνεργασία του για την εικονογράφηση διηγημάτων ή εξώφυλλων βιβλίων.  Εικονογραφεί διηγήματα στα περιοδικά Ελληνικά Γράμματα κα Νεά Εστία. του Γ. Ξενόπουλου.

Την ίδια εποχή ύστερα απο σύσταση του Γ. Ιακωβίδη που εκτιμούσε ιδιαίτερα το έργο του συνεργάζεται με τον αρχαιολόγο-ακαδημαικό Γεώργιο Σωτηριάδη για τη σχεδιαστική απόδοση ανασκαφικών ευρημάτων στο Δίον, αλλά και με τον διάσημο καθηγητή της ανατομίας Γ. Σκλαβούνο ο ποίος του αναθέτει τον σχεδιασμό εκθεμάτων του Μουσείου.

Συνεχίζει του δημιουργικό του έργο επεκτείνοντας τη δραστηριότητα του και στην αγιογραφία.
Πληροφορείται απο τον Φώτη Κόντογλου ότι στην πατρίδα του αναζητούν αγιογράφο για την εκκλησία της παναγίας στον Αγρό και αποφασίζει να δοκιμάσει τις δυνάμεις του.


Επέστρεψε και παρέμεινε στην Κύπρο για δύο χρόνια για εικονογράφηση της εκκλησίας του Αγρού (1932-1934). Κατά την διάρκει της παραμονής του στον Αγρό ζωγραφίζει συνεχώς τις ομορφίες που απλόχερα του χάριζε η φύση Ο πρώτος αυτός πειραματισμός σε θέματα τακτικής του έδωσε τη δυνατότητα να μελετήσει τεχνικές και μεθόδους στις οποίες με άνεση θα επανερχόταν συχνά.

Η ελευθερία και η εμπιστοσύνη με την οποία τον περιέβαλλε η εκκλησιαστική επιτροπή τον οδήγησε σε έργα ζωγράφων θρησκευτικής ζωγραφικής, ιδιαίτερα δυτικοευρωπαϊκής.

Ασχολήθηκε συστηματικά με την αγιογραφία και συγκεκριμένα με ένα ιταλοβυζαντινό τύπο αγιογραφίας, φιλοτεχνώντας φορητές εικόνες σε διάφορες εκκλησίες της Κύπρου.


Το 1934 γύρισε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε ως σχεδιαστής.   Διορίστικε στη Σιβιτανίδειο Σχολη στην Καλλιθέα, η οποία φέρει το όνομα των αδελφών Βασίλειου και Λοϊζου Σιβιτανίδη απο την Πάφο που υπήρξαν ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Αδελφότητας των εν Αιγύπτω Κυπρίων. Πολύ σύντομα χαρακτηρίζεται Βενιζελικός και χάνει την θέση του.  Στην συνέχεια εργάζεται στο Μουσείο Μπενάκη σχεδιάζοντας αφίσες και καταλόγους εκθέσεων. 

Αν και σπάνια έκθετε τα έργα του, πείθεται το 1936 και οργανώνει την πρώτη του ατομική έκθεση στην αίθουσα του Παρνασού και αποσπά εκαιρετικές κρητικές.  Από το 1936 παρουσίασε έργα του σε ατομικές εκθέσεις (1936, Αθήνα, Παρνασσό. 1953, Αμμόχωστος, ξενοδοχείο Κωνσταντία. 1966, Λευκωσία, Πνευματική Στέγη. 1972, Λονδίνο, Ξενοδοχείο Cumberland. 1974, Λευκωσία, γκαλερί Αργώ. 1976, Αθήνα, γκαλερί Σκοπιά. 1977, Λευκωσία, γκαλερί Ζυγός. 1986, Λευκωσία, γκαλερί Γκλόρια, αναδρομική μεταθανάτια έκθεση). Επίσης είχε πάρει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις (1932, Παγκύπρια έκθεση. 1933, 1940, 1941, Πανελλήνια έκθεση. 1960, Πλάτρες, «Το Χρυσό Αηδόνι». 1961, Παρίσι, Salon d’ Art moderne, 1970, Λονδίνο, Εδιμβούργο, Κοινοπολιτειακό Ινστιτούτο, «Έκθεση Κυπριακής Τέχνης». 1972, Foggia, Ιταλία, Bienale d’ Arte Sacra). Το 1966 επισκέπτεται κατόπιν πρόσκλησης στη Σοβιετική Ένωση και την ίδια χρονιά εκθέτει στη Πνευματική Στέγη στη Λευκωσία και το 1972 εκθέτει στο Λονδίνο.

Το 1937 εμφανίζεται σε μια άλλη ενότητα έργων με θέμα την ανθρώπινη εργασία στην ύπαιθρο και τον μόχθο που καταβάλει ο αγρότης για να καλλιεργήσει τη γή. Προσωπικά βιώματα απο την αγροτική ζωή στην Ζώδια. Φιλοτεχνεί το έργο του Αγροτικό και το Πατητήρι και άλλα πάμπολα σχέδια. 

Γεγονότα της εποχής όπως ο πόλεμος και η κατοχή του 1940 και ο εμφύλιος τον σημάδεψαν. Φορτισμένος απο την κατοχή, τις εμπειρίες του πολέμου θα δημιουργήσει αργότερα το έργο Αναφορά που απεικονίζει τις ατέλιωτες ουρλες των στερημένων που αναζητούν λίγη τροφή και το έργο Πιετά που απεικονίζει τ δυστηζία και την πείνα του Ελληνικού λαού απο τις κακουχίες του πολέμου.

Την ίδια δουλειά κάνει και στην περίοδο της κατοχής σχεδιάζοντας αφίσες για την αντίσταση. Είχε ενταχθεί στο μέτωπο το 1940, μέσω της Πνευματικής Επιστράτευσης και ζωγράφιζε σχέδια και αφίσες απο το μέτωπο ενώ παράλληλα στέλνει ανταποκρίσεις στα Ελληνικά Γράμματα. Μυείται στο ΕΑΜ και συμμετέχει στον αγώνα σχεδιάζοντας αφίσες. Μετά την απελευθέρωση συνεχίζει την δράση του στο ΕΑΜ που θα έχει επιπτώσεις στην επαγγελματική του εξέλιξη όπου οι πολιτικές επιλογές αποτελούσαν την τότε εποχή καθοριστικό παράργοντα.


Από το 1947 μέχρι το θάνατό του, το 1981, έζησε στη Κύπρο.

Το 1947 επιστρέφει στην Κύπρο λόγο των δύσκολων καταστάσεων στην Ελλάδα αλλά δεν καταφέρνει να διοριστεί λόγο των αριστερών του καταβολών εν αντίθεση με άλλους ζωγράφους τότε όπως το Διαμαντή και τον Κάνθο που είχαν διοριστεί.

Με την επιστροφή του θα εγκατασταθεί στο Καραβοστάσι, και όχι στην γενέτειρα του Ζώδια κοντά στην φύση, την θάλασσα και τους λιγοστολυς απλούς ανθρώπους όπου θα ζωγραφίζει και θα πουλά τα έργα του για να ζήσει. Ο ίδιος δήλωσε ότι ζωγράφιζε έναντι ανταμοιβής για να ζήσει.  Στην Ζώδια θα δημιουργήσει μαζί με τον αδελφό του Αντρέα ένα μανιταρώνα για να εξασφαλίσει τα προς των ζή την νύχτα δούλευε για τα μανιτάρια και την ημέρα ζωγράφιζε.

Αναγκάζεται για καθαρά βιοποριστικούς λόγους να ασχοληθεί με την αγιογραφία ενώ παράλληλα ασχολείται με τη φιλοτέχνηση επιγραφών και εμπορικών μακέτων.

Ζωγραφίζει εικόνες με βυζαντινή τεχνοτροπία και δυτικοευρωπαϊκή τέχνη για τη Μονή του Αποστόλου Αντρέα, την Αγία Παρασκεύη στον Μουτουλλά, τη Χρυσοσπηλιώτισσα στο Κάτω Βαρώσι και άλλες μονές. 

Αποδίδει στα έργα του τοπία και προσπαθεί να συλλάβει και να αποδόσει την φύση σε πλήρη ταύτιση όπως την ζούσε στο Καραβοστάσι. Δημιουργεί το έργο Το σπίτι του ψαρά. Κεντρική μορφή ένα μεγάλο δέντρο, μια συκιά που υψώνει τα κοκαλιασμένα της κλαδιά στον ουρανό και απλλώνει προστατευτικά πάνω απο το φτωχόσπιτο.

Σε ένα άλλο έργο του, τα σκιάχτρα, με το οποίο συμμετέχει στην έιθεση Salon d' Art Modern το 1961 παριστάνει την ιστορία της ζωής όπου ο ήλιος της αλήθειας έχει αρχίσει να γεννάται σπορπώντας το φώς και τη χαρά της ζωής όμως τα μίση και τα πάθη, σκίχατρα των ανθρώπων υφωνονταισταθερά μπροστά του.

Δημιουργεί τα έργα Αναφορά και Πιετά που απεικονίζουν τις εμπειρίες του στο πόλεμο του 1940 και τον πεινασμένο ελληνικό λαό και τις κακουχίες του πολεμου.

Η τρίτη μεγάλη ΄συνθεση αυτής της εποχής είναι η Καινή Διαθήκη, που χαρακτηρίζεται το καθαυτό έργο της ζωής του. Ασχολήθηκε περίπου 20 χρόνια για την δημιουργία του και αναδεικνύει όλες τις δυνατότητες του. Το έργο απεικονίζει το  Χριστό και τους μαθητές του στο υπερώο κατά τον Μυστικό Δείπνο. Η γλυπτή επιγραφή στο κυκλικό πλαίσιο "Εν τούτω γλώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστε, εάν αγάπη έχητε εν αλλήλοις" μετα΄γερει το μήνυμα της αλληλεγγύης και της κοινονικής συνοχής. Το πρόσωπο κάθε αποστόλου αποτελεί το ιδιαίτερο πορτρέτο ενός καθημερινού ανθρώπου. Ο Φραγκουλίδης θέλει να αποδώσει συναισθήματα, οργή, απορίες, ερωτηματικά, αμφιβολίες με ιδιαίτερη έμφαση την προδοσία, καθώς στην μορφή του Ιούδα απεικονίζεται όλο το μίσος κατά του διδασκάλου.

Καταπιάνεται με τα πορτρέτα των ανθρώπων του περίγυρου του και περισσότερο των παιδιών φίλων του και η προσπάθεια εστιάζεται στην απόδοση των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών τους που συγκροτούν την προσωπικότητα τους.

Καταπιάνεται με την νεκρή φύση που για τον ίδιο λειτουργεί σαν ερέθισμα για μια ζωγραφική επιδεξιότητα με υψηλή τεχνική και γνώση.

Έργα του βρίσκονται στην Κύπρο, στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης, στη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου, στην Πρεσβεία της Ελλάδας στη Λευκωσία. Στην Ελλάδα: Υπουργείο Πολιτισμού, Δημαρχείο Μεσολογγίου. Στη Ρωσία, στη Μόσχα, Μουσείο Πούσκιν. Επίσης σε ιδιωτικές συλλογές στην Κύπρο και το εξωτερικό. Την προσωπική συλλογή έργων του άφησε με διαθήκη στο Ελληνικό Δημόσιο.

Αρκετά απο τα έργα του βρίσκονται στην Πρεσβεία της Ελλάδος και άλλα βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές. Ήταν απο τα ιδρυτικά μέλη του Ελληνικού Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών και γι' αυτό το ελληνικό κράτος του κατάβαλλε αργότερα σύνταξη. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης δόρισε τα έργα του στο Ελληνικό δημόσιο και βρίσκονται στην Πρεσβέια της Ελλάδος.

Διακρίσεις: Αργυρό μετάλλιο στην Bienale d’ Arte Sacra στη Foggia Ιταλίας, 1972.

Σολωμός Φραγκουλίδης «Δυο βαρκούλες ξεκουράζονται», 1955,  Λάδι σε καμβά, 49 x 64 εκ.